Dirk Gysbert van Reenen, gebore in 1754, was ‘n seun van Jacob van Reenen, leier van die geselskap wat in 1790 vir oorlewendes van die Grosvenor skeepswrak gesoek het (sien HiPSA Volume I-8 van 1927). Dirk Gysbert was ‘n vooraanstaande burger – wynmaker, bier brouer en boer in die tyd van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie. Hy woon op De Papenboom, ook bekend as Brouwery¸ in Nuweland en was ook die eienaar van verskeie plase, onder meer Rhenosterfontein op die walle van die Breede Rivier. Hy verkry ook die kontrakte wat hom toelaat om die enkel bier brouer en vleis verskaffer vir die Kaapse Regering te wees, wat bydra tot sy rykdom. Toe die Britse regering die Kaap Kolonie in 1803 teruggee aan Nederland, regeer die Bataafse Republiek vir drie jaar. Tydens dié tydperk het die regering van generaal Janssens en kommissaris De Mist ‘n verligte administrasie gehandhaaf wat vrye handel bevorder het. Hierdie beleidsverandering lei dan tot ‘n insolvente boedel met Van Reenen se afsterwe in 1828.
Woning van Dirk Gysbert Van Reenen, “De Papenboom“, Nuweland
Met Janssens se aanstelling as goewerneur van die Kaap is hy deur middel van ‘n anonieme memorandum gewaarsku teen die Van Reenen familie se korrupsie. Nogtans het Janssens vir Van Reenen vertrou en hom geraadpleeg oor verskeie aspekte van die Kaapse lewe. Kort na sy aankoms in die Kaap besluit Janssens, vergesel deur sy kollega kaptein Paravicini de Capelli (sien ook HiPSA Volume I-46), om op ‘n verkenningstog van die land te gaan. Hulle vra Van Reenen en sy seun Daniel om hulle te vergesel. Die vertroue wat Janssens in Van Reenen plaas, blyk duidelik uit die belangrike rol wat laasgenoemde speel in die onderhandelinge om vrede te bewerkstellig tussen die Xhosa en Nederlandse burgers op die oostelike grens. Hierdie publikasie, gebaseer op die reisjoernale geskryf deur Van Reenen tydens bogenoemde reistog, is ‘n offisiële verslag wat feitelike inligting bevat.
Kaart van die Reis onderneem deur Dirk Gysbert van Reenen, 1803
UITTREKSELS UIT DIE TEKS
| Bladsy 176 – VAN REENEN SE JOERNAAL | Page 177 – VAN REENEN’S JOURNAL |
|---|---|
| … wilde hier toe niet resolveeren voor en aleer hy met hun slaags was geweest, waar toe hy zig prepareerde en eerstdaags mede zoude beginnen.
De Gouverneur toonde zig hieromtrent niet wel te vreeden, zeggende dat hy meester was dit te doen of te laaten, dog dat hem niets aangenaamer zoude zyn dan een geruste bevrediging tusschen hunlieden te maken en hier wierd de eerste samenkomst geslooten. Gaika met zyn moeder en twee vrouwen en Coenraad Buys wierden by den Generaal te middagmaal genoodigt; aan tafel zittende, liet Gaika al zyn volk rondom de tent zitten, hy, zo wel als zyn moeder en vrouwen, waren onhandig met mes en vurk om te gaan; nogtans was dit een zeer mislyk Dinee. Des anderen daags wierd aan Gaika van wegens den Generaal wederom voorslaagen tot vreede met de uitgeweekene Kaffers gedaan en bekend gemaakt dat den Generaal expres een tolk van de andere party had meede gebragt, die zeer geneegen waaren tot onderhandelingen te komen, en dezen tolk hadden meede gegeven om zyn antwoord te ontfangen, waarop hy dan eindelyk daar toe is geresolveerd en in eene daarop belegde vergadering de volgende poincten door hem zyn beantwoord. Deeze vergadering wierd gehouden in een open tent, waarby, behalven den Generaal en den Cafferchefs, tegenswoordig waaren ik, den Capitein Paravicini de Capelli, de Major Von Gilten, Capt. Alberti en de Luitt. Gilmer; alle de by ons zynde ingezeetenen zaten rondom … |
… did not want to commit himself to this, not until he had joined battle with them, for which he was preparing; he would make a start presently.
The Governor signified his displeasure, stating that the choice whether to do so or not was Gaika’s, but that nothing would please him more than to bring about a lasting peace between them. At this point the first meeting was adjourned. Gaika, his mother and two wives and Coenraad Buys were invited to dine with the General. Gaika sat at the table and told his people to sit round the tent. He and his mother and wives were quite dexterous in handling knife and fork; notwithstanding this their presence at the meal made it rather nauseating. The following day the General made further proposals to Gaika for peace with the native refugees and announced that he had specially brought with him an interpreter belonging to the seceded section, who were only too anxious to discuss terms and had sent this interpreter to receive Gaika’s answer. Whereupon he finally decided to discuss matters. At a meeting which was then convened he replied to the following points. This meeting was held in an open tent, and in addition to the General and the Kafir chiefs, I, Captain Paravicini de Capelli, Major von Gilten, Captain Alberti and Lieutenant Gilmer were present. All the European inhabitants accompanying us sat round the … |
OM ‘N HOE RESOLUSIE KAART VAN VAN REENEN SE REIS TE BESIGTIG OF AF TE LAAI KLIK OP DIE KAART HIERONDER
